1. Đạm
Đạm có tác dụng thúc đẩy sinh trưởng thân lá, phân hóa hoa, số lượng hoa/cây nhiều, hoa to, tăng khối lượng và kích thước quả, tăng năng suất. Tuy nhiên bón đạm quá nhiều làm sinh trưởng quá mạnh cành lá rậm rạp, chậm ra hoa ra quả, chất lượng quả giảm, nhiều bệnh hại nặng đặc biệt là mốc sương. Trong lúc đó thiếu đạm cây sinh trưởng còi cọc hoa quả ít, quả nhỏ, rụng hoa rụng quả…năng suất chất lượng giảm mạnh. Thời kỳ ra hoa - ra quả, quả phát triển yêu cầu tối đa về các yếu tố dinh dưỡng. Cà chua rất mẫn cảm với đạm nên chú ý bón các nguyên tố cân đối.
Hình 1: Triệu chứng thiếu N ở cà chua
Thiếu đạm, các lá trưởng thành dần dần thay đổi, mất màu xanh đặc trưng chuyển sang màu xanh nhạt, nếu thiếu trầm trọng sẽ chuyển thành màu vàng- trắng. Các lá non ở phía trên của cây vẫn có thể giữ màu xanh nhưng rất nhạt màu và thường nhỏ hơn kích thước bình thường.
2. Lân
Lân có tác dụng kích thích hệ rễ phát triển đặc biệt là thời kỳ cây con (3 - 4 lá thật), tăng cường phát dục của hoa, làm quả chín sớm, rút ngắn thời gian sinh trưởng, nâng cao chất lượng quả và hạt (tăng sức sống hạt phấn, tăng tỷ lệ đậu quả, tăng chất lượng quả). Khi trồng nếu không bón lân dễ tiêu thì cây con bén rễ.
Hình 2: Triệu chứng thiếu P ở cà chua
Khi thiếu hụt P nhiều lá sẽ chuyển màu xanh xám, ở các lá già gân lá có thể chuyển màu nâu.
3. Kali
Kali tăng cường khả năng quang hợp, tham gia tổng hợp đường (gluxit), tăng cường quá trình vận chuyển các chất hữu cơ và đường vào quả. Kali còn làm cho cây cứng, khỏe tăng khả năng chống chịu bệnh và điều kiện bất lợi (chống rét), tăng chất lượng quả (làm cho quả nhẵn, thịt quả chắc, tăng khả năng vận chuyển và bảo quản khi quả chín, tăng hàm lượng đường, hàm lượng vitamin C).
Hình 3: Triệu chứng thiếu ở K ở cà chua
Sự thiếu hụt K thường được đặc trưng bởi lá bị úa ở biên lá, rồi sau đó làm lá bị khô héo. Khi thiếu hụt nhiều hầu hết các khu vực xung quanh gân lá bị chết, các gân lá vân còn màu xanh và lá có xu hướng cong và gồ gề. Các triệu chứng chỉ phát triển trên lá non trong trường hợp thiếu nhiều. Triệu chứng thiếu trên trái được đăc trưng bởi rối loạn về màu sắc, xuất hiện những đốm có góc cạnh.
4. Canxi (Ca)
Canxi có vai trò quan trọng trong việc hình thành tế bào, hình thành các mô cơ quan của cây. Chúng có ý nghĩa quan trọng trong việc trung hòa độ chua của đất cũng như việc khử độc do sự có mặt của các cation (Na+, Al3+ ...) trong nguyên sinh chất của tế bào.
Khi thiếu Ca thì đỉnh sinh trưởng và chóp rễ bị ảnh hưởng nghiêm trọng do các mô phân sinh ngừng phân chia, sinh trưởng bị ức chế. Triệu chứng đặc trưng của cây thiếu Ca là sự chết hoại từ gốc lá đến chóp lá, thối cuống hoa, quả bị khô đáy dần dần thối. Ca là chất không di động trong cây nên biểu hiện thiếu Ca thường thể hiện ở các lá non trước.
Hình 4: Triệu chứng thiếu Ca ở lá và quả cà chua
5. Magiê (Mg)
Magiê là thành phần quan trọng của phân tử diệp lục nên nó quyết định hoạt động quang hợp của cây. Đây cũng là chất hoạt hóa của nhiều enzym rất quan trọng đối với quá trình hô hấp và trao đổi chất của cây. Mg sẽ làm tăng hàm lượng tinh bột trong sản phẩm.
Hình 5: Triệu chứng thiếu Mg ở cà chua
Thiếu Mg làm chậm quá trình ra hoa, cây thường bị vàng lá do thiếu diệp lục, bề mặt lá nhăn nheo. Triệu chứng điển hình là các gân lá còn xanh trong khi phần thịt lá đã biến vàng. Thiếu Mg có triệu chứng bề ngoài giống với thiếu K, nhưng thiếu Mg thường bắt đầu xuất hiện các đốm chết hoại ở khoảng giữa các gân. Thường xuất hiện từ các lá phía dưới, lá trưởng thành lên lá non.
6. Lưu huỳnh (S)
Lưu huỳnh tham gia thành phần protein, axit amin, vitamin, có vai trò quan trọng trong quá trình trao đổi lipit và sự hô hấp của cây.
Hình 6: Triệu chứng thiếu S ở cà chua
Thiếu S làm lá bị úa vàng trong khi vẫn giữ lại một số màu xanh lá cây. Các gân lá và cuống lá có màu hơi đỏ. Biểu hiện triệu chứng khi cây thiếu S tương tự như khi thiếu N, tuy nhiên, đối với thiếu S màu vàng sẽ nhiều hơn và bị đồng bộ ở tất cả các lá kể cả lá non, lá có xu hướng trở nên cương cứng và thường xoắn và giòn. Khác với thiếu N là hiện tượng vàng lá xuất hiện ở các lá non trước các lá trưởng thành và lá già.
7. Sắt (Fe)
Vai trò quan trọng nhất của sắt là hoạt hóa các enzym của quá trình quang hợp và hô hấp. Nó không tham gia vào thành phần diệp lục nhưng có ảnh hưởng quyết định tới sự tổng hợp diệp lục trong cây. Hàm lượng sắt trong lá cây có quan hệ mật thiết đến hàm lượng diệp lục.
Hình 7: Triệu chứng thiếu Fe ở cà chua
Sự thiếu hụt Fe thường xảy ra trên nền đất có đá vôi hay các vùng có điều kiện kị khí và thường bị gây ra sự dư thừa của các kim loại nặng. Lá cây thiếu sắt vàng nhiều phần cuống lá, lá chuyển từ màu xanh sang vàng hay trắng ở phần thịt lá, trong khi gân lá vẫn còn xanh. Triệu chứng thiếu sắt xuất hiện trước hết ở các lá non, sau đến lá già, vì Fe không di động từ lá già về lá non.
8. Mangan (Mn)
Mn là nguyên tố hoạt hóa rất nhiều enzym của các quá trình quang hợp, hô hấp và cố định nitơ phân tử.
Hình 8: Triệu chứng thiếu Mn ở cà chua
Triệu chứng thiếu Mn giai đoạn đầu lá vàng úa tương tự thiếu sắt. Bắt đầu từ lá non sau đó qua lá già. Khi bị thiếu nhiều lá bị biến màu xám xuất hiện lốm đốm và bị hoại tử dọc theo phần gân lá. Hoặc bề mặt trên của lá xuất hiện ánh tím.
9. Đồng (Cu)
Đồng là nguyên tố hoạt hóa nhiều enzym của quá trình tổng hợp protein, axit nucleic và dinh dưỡng nitơ của cây.
Cây cà chua thiếu Cu lá bị quăn và cuống lá bị rủ xuống. Lá non có màu vàng sáng kèm theo các vết hoại tử trên lá có xu hướng trở về cuống. Lá mới trưởng thành có gân màu xanh với những vùng trắng cho tới trắng xám
Hình 9: Triệu chứng thiếu Cu ở cà chua
10. Bo (B)
B là một trong những nguyên tố vi lượng có hiệu quả nhất với cây trồng, đặc biệt là rau ăn quả như cà chua. B tác động trực tiếp đến quá trình phân hóa tế bào, trao đổi hocmon, trao đổi N, nước và chất khoáng khác, ảnh hưởng rõ rệt nhất của B là tới mô phân sinh ở đỉnh sinh trưởng và quá trình phân hóa hoa, thụ phấn, thụ tinh, hình thành quả.
Hình 10: Triệu chứng thiếu B ở cà chua
Khi thiếu B thì chồi ngọn bị chết, các chồi bên cũng thui dần, hoa không hình thành, tỷ lệ đậu quả kém, quả dễ rụng, rễ sinh trưởng kém, lá có màu vàng nhạt, phiến lá bị nhăn, lá giòn dễ gãy. Lá non bị rủ xuống ngay cả khi có nước đầy đủ.
11. Molypden (Mo)
Mo có vai trò rất quan trọng trong việc trao đổi nitơ, tổng hợp Vitamin C và hình thành lục lạp của cây.
Khi thiếu Mo lá bị lốm đốm vàng dọc theo gân lá. Triệu chứng thiếu Mo lá có màu vàng tương tự thiếu đạm nhưng không có màu đỏ ở mặt dưới lá. Nếu nồng độ Mo quá cáo xuất hiện triệu trứng đặc biệt ở lá có màu cam rất rực rỡ
Hình 10: Triệu chứng thiếu Mo ở cà chua
12. Kẽm (Zn)
Zn tham gia hoạt hóa khoảng 70 enzym của nhiều hoạt động sinh lý, sinh hóa của cây.
Hình 11: Triệu chứng thiếu Zn ở cà chua
Lá thiếu kẽm trong giai đoạn đầu ở lá non có màu vàng và xuất hiện lỗ rỗ giữa thịt lá ở lá trưởng thành, nếu thiếu nặng thì những vết này bị chết hoại nhưng gân lá vẫn xanh
Trong các nguyên tố vi lượng cà chua phản ứng tốt với các nguyên tố vi lượng B, Mn, Zn… trên đất chua nên bón phân Mo.
Tùy theo nhu cầu của cây bón liều lượng thích hợp, phun lên lá hay bón rễ.
(Hình ảnh được cung cấp bởi các nghiên cứu chuyên sâu H., 2016)